యో న హృష్యతి న ద్వేష్టి న శోచతి న కాంక్షతి ।
శుభాశుభపరిత్యాగీ భక్తిమాన్యస్స మే ప్రియః ॥ 17
యః, న, హృష్యతి, న, ద్వేష్టి, న, శోచతి, న, కాంక్షతి,
శుభ అశుభపరిత్యాగీ, భక్తిమాన్, యః, సః, మే, ప్రియః.
యః = ఏ; భక్తిమాన్ = భక్తుడు; న హృష్యతి = ఇష్టప్రాప్తికి సంతోషించడో; న ద్వేష్టి = అనిష్టప్రాప్తిని ద్వేషించడో; న శోచతి = ఇష్టవస్తువు నష్టమైతే శోకించడో; న కాంక్షతి = అప్రాప్తాన్ని వాంఛించడో; (మరియు), యః = ఎవడు; శుభ అశుభ పరిత్యాగీ = శుభ అశుభ కర్మలను (పుణ్యపాపాలను) పరిత్యజించిన వాడో; సః = అతడు; మే = నాకు; ప్రియః = ఇష్టుడు.
తా ॥ శుభం చేకూరితే సంతోషపడడు, కీడు వాటిల్లితే ద్వేషాన్ని పొందడు, ఇష్టవియోగమైనా దుఃఖీంచడు, తనకు లేని వస్తువును కోరడు, పుణ్య పాపాలను ఇచ్చే కర్మలను ఆచరించడు – ఇలాంటి భక్తుణ్ణి నేను ప్రేమిస్తాను.
‘న హృష్యతి’ – ఇక్కడ ‘అతను సంతోషించడు’ అని చెప్పారు కదా! దాని అర్థం—అతను ఎప్పుడూ విచారంగా ఉంటాడని కాదు. ఏదైనా మంచి జరిగినప్పుడు ఆనందంతో ఆకాశానికి ఎగిరిపోడు (ఉప్పొంగిపోడు) అని అర్థం. మామూలుగా సంతోషం మంచిదే. కానీ ఆధ్యాత్మికంగా చూస్తే అది కూడా ఒక అడ్డంకే. ఎందుకంటే: సంతోషం అనేది ‘సుఖం-దుఃఖం’ లేదా ‘హర్షం-శోకం’ అనే జంటలో (Dualities) ఒకటి. సంతోషం ఉన్నచోట దుఃఖం కూడా పొంచి ఉంటుంది. సంతోషం అనేది మనసుకు సంబంధించిన విషయం (Feeling). మనసు పూర్తిగా దేవుడిలో లీనం అవ్వడానికి (మనోలయానికి), లేదా ఎప్పుడూ ఆత్మలోనే స్థిరంగా ఉండటానికి… ఈ ఉద్వేగాలు (అతి సంతోషం కూడా) అడ్డుపడతాయి. అందుకే యోగి సంతోషానికి, విచారానికి రెండింటికీ అతీతంగా, ప్రశాంతంగా ఉండాలని చెప్పారు.
‘శుభాశుభపరిత్యాగీ’ – ఇక్కడ చదివేవారికి ఒక సందేహం రావచ్చు. లోకంలో చెడును (అశుభాన్ని) వదిలేయడం ధర్మం అని అందరికీ తెలుసు. కానీ, ఇక్కడ ‘చెడుతో పాటు మంచిని (శుభాన్ని) కూడా వదిలేయాలి’ అని ఎందుకు చెప్పారు? భగవద్గీతలోని మాటలను చాలా జాగ్రత్తగా అర్థం చేసుకోవాలి. ఆ వాక్యం ఏ సందర్భంలో చెప్పారు? దాని వెనుక ఉన్న అసలు ఉద్దేశం ఏంటి? అనేది గమనించాలి. ఇక్కడ భక్తి యొక్క చివరి మెట్టు (Highest Stage) గురించి చెబుతున్నారు. భక్తి యొక్క చివరి స్థితి, జ్ఞానం యొక్క చివరి స్థితి రెండూ ఒక్కటే. పూర్తి స్థాయి భక్తి కలిగిన భక్తుడు, జ్ఞాని… ఇద్దరూ మనసుకు అతీతమైన ‘జీవన్ముక్త స్థితిలో’ (దేవుడిలో లీనమై) ఉంటారు. ఆ అత్యున్నత స్థితిలో… చలి-వేడి, సుఖం-దుఃఖం, సంతోషం-బాధ, మంచి-చెడు అనే జంటలు (ద్వంద్వాలు) ఏవీ ఉండవు. అక్కడ కేవలం ‘దైవ భావం’ (ఆత్మ) ఒక్కటే ఉంటుంది. అందుకే పరిపూర్ణ భక్తుడు మంచి-చెడు రెండింటినీ వదిలేసినవాడు (శుభాశుభ పరిత్యాగి) అని పిలవబడ్డాడు.
సాధకులు ముందుగా మంచిని (శుభాన్ని) పట్టుకుని, దాని ద్వారా చెడును (అశుభాన్ని) వదిలేయాలి. (ముల్లును ముల్లుతో తీసినట్లు). ఆ తర్వాత, మనసు పూర్తిగా దైవంలో లీనమైనప్పుడు (నిస్సంకల్ప స్థితిలో)… ఆ ‘మంచి’ అనే ఆలోచనలు కూడా వాటంతట అవే తొలగిపోతాయి. చివరగా దేవుడు ఒక్కడే మిగులుతాడు. ‘శుభాశుభ పరిత్యాగం’ అంటే ఇదే అర్థం తప్ప… ‘మంచి పనులు, పుణ్య కార్యాలు చేయడం మానేయండి’ అని దీని అర్థం కానే కాదు. సాధకులు ఈ విషయాన్ని చాలా జాగ్రత్తగా గమనించాలి.