ఐతరేయోపనిషత్తు

Part One 

Chapter I – The Creation of Virat 

1 ప్రారంభంలో భగవంతుడు ఒక్కడు మాత్రమే ఉన్నాడు. రెప్పలల్లార్చేది మరేదీ అప్పుడు లేదు. ‘నేను లోకాలను సృష్టిస్తాను’ అని ఆయన అనుకున్నాడు.

2 అంభలోకం, మరీచిలోకం, మరలోకం, ఆపలోకం అనే లోకాలను భగవంతుడు సృష్టించాడు. అంభలోకం స్వర్గలోకానికి పైన ఉన్నది. అంభలోకానికి స్వర్గం ఆధారంగా ఉన్నది. మరీచిలోకం కాంతిలోకాలతో నిండిన అంతరిక్షం. మరలోకం అనేది భూమి. భూమికి క్రింది ఉన్నది ఆపలోకం. 

3 ‘లోకాలను సృష్టిచేశాను. ఇక లోకరక్షకులను సృష్టిస్తాను’ అని భగవంతుడు అనుకున్నాడు. తరువాత నీటినుండే తీసి బ్రహ్మదేవుణ్ణి సృష్టించాడు.

4 భగవంతుడు బ్రహ్మదేవుణ్ణి గురించి చింతన చేశాడు. అప్పుడు ఆయన శరీరంలో సర్వప్రథమంగా గుడ్డువలె విచ్చుకుని ముఖ రంధ్రం కనిపించెను. ఆ ముఖభాగంలో నోటి నుండి వాక్కు, వాక్కు నుండి అదిష్ఠానదేవతగా అగ్ని పుట్టింది.ఆ తరువాత నాసికాపుటాల నుండి శ్వాస వచ్చింది. శ్వాస నుండి వాయువు ఉద్భవించింది.ఉద్భవించిన కన్నులు విచ్చుకోవడంతో వాటి నుండి చూపు వచ్చింది. చూపు నుండి సూర్యుడు ఉద్భవించాడు.ఉత్పన్నమయిన చెవులకు శబ్దగ్రహణ శక్తి చేకూరింది. దాని నుండి దిశలు ఉద్భవించాయి.ఉద్భవించిన చర్మం విచ్చుకున్నప్పుడు వెంట్రుకలు, వాటి నుండి మూలికలు, చెట్లు ఉత్పన్నమయ్యాయి.ఆవిర్భవించిన హృదయం నుండి మనస్సు, మనస్సు నుండి చంద్రుడూ ఉద్భవించాయి.విచ్చుకున్న బొడ్డు నుండి అపానమూ, అపానం నుండి మృత్యుమా ఉద్భవించాయి.జననేంద్రియం ఆవిర్భవించింది. దాని నుండి రేతస్సు, రేతస్సు నుండి నీరు ఉత్పన్నమయ్యాయి.

Chapter II-Cosmic Powers in the Human Body 

1 సృష్టించబడ్డ దేవతలు ఈ మహాసముద్రంలో పడ్డారు. బ్రహ్మదేవుడు వారిని ఆకలిదప్పులకు లోను చేశాడు. ‘మేం ఉండి, ఆహారం తినడానికి మాకు ఒక స్థలాన్ని చూపించండి’ అని వారు బ్రహ్మదేవుణ్ణి అడిగారు.

2-3 బ్రహ్మదేవుడు వారికి ఒక గోవును తెచ్చాడు. “ఇది మాకు చాలదు” అని వారు చెప్పారు. అప్పుడు ఆయన ఒక గుర్రాన్ని తెచ్చి ఇచ్చాడు. దానికి వాళ్ళు, “ఇదీ మాకు చాలదు” అని చెప్పారు. తరువాత బ్రహ్మదేవుడు వారికి ఒక మనిషిని తెచ్చి ఇచ్చాడు. అతడిని చూడగానే వారు, “ఆహా! ఇతడు మనిషి. నిశ్చయంగా ఇతడు చక్కగా సృష్టించబడినవాడు” అని చెప్పారు. వారితో బ్రహ్మదేవుడు “మీమీ సముచిత స్థానాలలోకి ప్రవేశించండి” అని చెప్పాడు.

4 అంతట అగ్ని, వాక్కుగా నోటిలో ప్రవేశించింది. వాయువు ప్రాణమై ముక్కులో ప్రవేశించింది. సూర్యుడు చూపుగా మారి కళ్ళలో ప్రవేశించాడు. దిక్కులు శబ్దగ్రహణ శక్తియై చెవులలో ప్రవేశించాయి. మూలికలు, చెట్టుచేమలు వెంట్రుకలై చర్మంలో ప్రవేశించాయి. చంద్రుడు మనస్సై హృదయంలో ప్రవేశించాడు. మృత్యువు అపానమై బొడ్డులో ప్రవేశించింది. నీరు రేతస్సుగా మారి పురుష జననేంద్రియంలో ప్రవేశించింది.

5 ఆకలి దప్పికలు, బ్రహ్మదేవుని సమీపించి, “మేం ఇద్దరం నివసించడానికి ఒక స్థలాన్ని తెలియజేయండి” అని అడిగాయి. అందుకు బ్రహ్మదేవుడు “ఈ దేవతల వద్దే మీకు ఆవాసం కల్పిస్తున్నాను. వారి ఆహారంలో భాగస్వాములుగాను మిమ్మల్ని చేస్తున్నాను” అని చెప్పాడు. అందువల్ల ఏ దేవతకు నైవేద్యం అర్పించినప్పటికీ, ఆకలిదప్పికలు వాటిలో పాలుపంచుకుంటున్నాయి.

Chapter III-The Embodiment of the Supreme Self 

1 ‘లోకాలనూ, వాటి పాలకులనూ సృష్టించివేశాను. ఇక వారికి ఆహారాన్ని సృష్టిస్తాను’ అని భగవంతుడు అనుకున్నాడు.

 2 భగవంతుడు జలం గురించి భావించాడు. జలంలో నుండి ఒక ఆకృతి ఉత్పన్నమయింది. అది ఆహారమే.

3 భగవంతుడు సృష్టించిన ఆహారం వెనుకకు తిరిగి పరుగెత్త నారంభించింది. మనిషి దానిని వాక్కుచే పట్టుకోవడానికి ప్రయత్నించాడు. వాక్కుచే పట్టుకోవడానికి సాధ్యమయి ఉంటే ‘ఆహారం’ అని చెప్పడంతోనే అతడు తృప్తి చెంది ఉండేవాడు.

4-10 పరుగెత్తి పోవాలని ప్రయత్నించిన ఆహారాన్ని మనిషి శ్వాస మూలంగా పట్టుకోవాలని ప్రయత్నించాడు. సాధ్యం కాలేదు. శ్వాసతో పట్టుకోవడానికి సాధ్యమయి ఉంటే ఆహారాన్ని ఆఘ్రాణించడంతోనే అతడు తృప్తి చెంది ఉండేవాడు. పరుగెత్తి పోవాలని ప్రయత్నించిన ఆహారాన్ని మనిషి చూపుతో పట్టుకోవాలని ప్రయత్నించాడు కాని వీలుకాలేదు. చూపుతో పట్టుకోవడానికి సాధ్యమైవుంటే ఆహారాన్ని చూడడంతోనే అతడు తృప్తి చెంది ఉండేవాడు. పరుగెత్తి పోవాలని ప్రయత్నించిన ఆహారాన్ని మనిషి వినికిడి శక్తి ద్వారా పట్టుకోవాలని ప్రయత్నించాడు. కాని సాధ్యం కాలేదు. వినికిడి శక్తితో పట్టుకోవడానికి వీలైవుంటే ఆహారం గురించి వినడంతోనే అతడు తృప్తి చెంది ఉండేవాడు. పరుగెత్తి పోవాలని ప్రయత్నించిన ఆహారాన్ని మనిషి స్పర్శ చైతన్యంతో పట్టుకోవాలని ప్రయత్నించాడు. కాని సాధ్యం కాలేదు. స్పర్శ చైతన్యంతో పట్టుకోవడానికి సాధ్యమై ఉంటే ఆహారాన్ని స్పృశించడంతోనే తృప్తి చెంది ఉండేవాడు. పరుగెత్తిపోవాలని ప్రయత్నించిన ఆహారాన్ని మనిషి మనస్సుతో పట్టుకోవాలని ప్రయత్నించాడు. మనస్సుతో పట్టుకోవడానికి సాధ్యమై ఉంటే భావన చేయడంతోనే తృప్తి చెంది ఉండేవాడు. పరుగెత్తిపోవాలని ప్రయత్నించిన ఆహారాన్ని మనిషి జననేంద్రియం ద్వారా పట్టుకోవాలని ప్రయత్నించాడు. కాని సాధ్యం కాలేదు. జననేంద్రియం ద్వారా పట్టుకోవడానికి సాధ్యమై ఉంటే ఆహారాన్ని విసర్జించడంతోనే తృప్తి చెంది ఉండేవాడు. పరుగెత్తిపోవాలని ప్రయత్నించిన ఆహారాన్ని మనిషి అపానంతో గ్రహింప ప్రయత్నించాడు. అప్పుడు అతడు గ్రహించగలిగాడు. అపానమే ఆహారాన్ని గ్రహించగలది. కనుక అపానమే ఆహారం ద్వారా ప్రాణధారణను చేస్తోంది.

11 భగవంతుడు ఇలా అనుకున్నాడు : ‘నేను లేకుండా ఇది ఎలా నిలువగలదు? ఏ మార్గంలో నేను దానిలో ప్రవేశించాలి? వాక్కుతో మాట్లాడడమూ, శ్వాసతో శ్వాసించడమూ, చూపుతో చూడడమూ, వినికిడి శక్తితో వినడమూ, స్పర్శ చైతన్యంతో స్పృశించడమూ, మనస్సుతో ఆలోచించడమూ, అపానంతో జీర్ణించుకోవడమూ, జననేంద్రియంతో విసర్జించడమూ సాధ్యపడితే ఇక నేను ఎందుకు?’

12 నడినెత్తిని చీల్చుకొని, భగవంతుడు ఆ ద్వారం గుండా లోపలికి ప్రవేశించాడు. ఆ ద్వారం పేరు విదృతి. ఆనందం కొలువైన నెలవు. ఆయనకు స్థానాలు మూడు; కలలు మూడు. ఇది స్థానం, ఇది స్థానం, ఇది స్థానం.

13 మనిషిగా జన్మించిన ఆతడు తక్కిన జీవరాసుల గురించి ఆలోచించ నారంభించాడు. ఆలోచించడానికి వేరే ఏం ఉన్నది? శరీరంలో కొలువై ఉన్న ఆత్మే సర్వత్రా వ్యాపించి, భగవంతుడుగా ఉండడాన్ని ఆతడు చూశాడు. ‘దీనిని నేను కనుగొన్నాను’ అని ఆశ్చర్యబోతూ చెప్పాడు.

14 భగవంతుడు ఇదంద్రుడు అని పేర్కొనబడుతున్నాడు. నిశ్చయంగా ఆయన ఇదంద్రుడే. ఎందుకంటే “ఇదిగో అని కనిపించేంత దగ్గరగా” ఉన్నాడు ఆయన. ఆయనను ఇంద్రుడని పరోక్షంగా పేర్కొంటున్నారు. ఎందుకంటే దేవతలు పరోక్షంగా ఉండడానికే ఇష్టపడతారు కనుక;

Part Two 

Chapter I-The Three Births of the Self 

1 [గర్భిణులు నిష్క్రమించాలి] మనిషి ప్రారంభంలో పురుషునిలో రేతస్సుగా ఉంటాడు. రేతస్సు అనేది సమస్త అవయవాల శక్తి కలగలసి రూపొందుతుంది. ఒక పురుషుడు ఈ విధంగా తనలో తనను [రేతస్సు రూపంలో] భరిస్తున్నాడు. రేతస్సును ఎప్పుడు స్త్రీలో ప్రవేశపెడతాడో అప్పుడు తనను [శిశువుగా] జన్మింపజేసుకొంటాడు. ఇది అతడి మొదటి జన్మ.

2 శరీరానికి సొంతమైన ఒక అవయవంగా రేతస్సు స్త్రీతో ఒకటైపోతుంది. అందువలన అది ఆమెను బాధింపదు. రేతస్సుగా తనలో ప్రవేశించిన ప్రాణాన్ని ఆమె గర్భకోశంలో పోషిస్తుంది.

3 గర్భాన్ని సంరక్షించే స్త్రీ సంరక్షించబడవలయును. [శిశువు జన్మించడానికి మునుపు దానిని] గర్భస్థ పిండాన్ని స్త్రీ సంరక్షిస్తుంది. జన్మించిన తరువాత, ఆరంభంలోను ఆ తరువాత కూడా తండ్రి సంరక్షిస్తాడు. ఆ శిశువును తననుగానే పరిగణించి సంరక్షిస్తాడు అతడు. ప్రాణుల సంతతి పరంపర కొనసాగడానికే అతడు ఈ విధంగా చేస్తున్నాడు. [ఈ లోకం, పరలోకమైన]లోకాల సంబంధం ఈ విధంగా పెంపొందుతుంది. [తల్లి కడుపు నుంచి శిశువుగా] జన్మించడం మనిషి రెండవ జన్మ.

4 ఈ లోకంలో సత్కర్మలు కొనసాగించడానికి కుమారుడు నియమింపబడుతున్నాడు. చేయవలసినవి చేసి తండ్రి వృద్ధుడవుతాడు. ఈ దేహం నుండి నిష్క్రమించి, మళ్ళీ జన్మిస్తున్నాడు. ఇది అతడి మూడవ జన్మ.

5 దానిని గూర్చి ఋషిచే చెప్పబడింది : ‘గర్భంలో ఉన్నప్పుడే నేను దేవతల జన్మలన్నింటిని తెలుసుకొన్నాను. నూరు ఇనుప కోటలు నన్ను రక్షించినవి. ఒక డేగ వలె వేగంగా నేను బయటకు వచ్చాను.’ గర్భకోశంలో ఉన్నప్పుడే వామదేవుడు ఈ విధంగా తెలియజేశాడు.

6 వామదేవుడు ఈ సత్యాలను తెలుసుకుని, శరీరం నశించగానే బయటకు వచ్చి స్వర్గానికి వెళ్ళాడు. అక్కడ సమస్త కోరికలు నెరవేరి, అమరత్వ స్థితిని పొందాడు.

Part Three 

Chapter I-Concerning the Self

1 ఈ ఆత్మ అని ఎవరిని మనం ధ్యానిస్తున్నాం? ఇద్దరిలో ఎవరు ఆత్మ? ఎవరి వలన చూస్తున్నామో, వింటున్నామో, గంధాలను వాసన చూస్తున్నామో, మాట్లాడుతున్నామో, తీపి చేదు అంటూ రుచులు చవిచూస్తున్నామో ఆయనే ఆత్మ.

2 ఆ ఆత్మే బుద్ధిగాను, మనస్సుగాను అయివున్నది. ఎరుక, పాలక నైజం, లౌకిక జ్ఞానం, వివేకం, మేధస్సు, అంతర్దృష్టి, స్థిరత్వం, చింతనాశక్తి, మానసిక స్పష్టత, మనస్తాపం, జ్ఞాపకశక్తి, నిశ్చయ బుద్ధి, తీర్మానం, ప్రాణశక్తి, విషయ సుఖ వాంఛ అనేవి ఆత్మ యొక్క పలురకాల పేర్లుగా ఉన్నాయి.

3 మహాచైతన్య పదార్థమైన ఆత్మే సృష్టికర్తగాను, ఇంద్రుడుగాను, ప్రజాపతిగాను, తక్కిన దేవతలుగానూ ఉన్నది. భూమి, వాయువు, ఆకాశం, జలం, అగ్ని అనే ఐదు మౌలిక మూలకాలుగా ఉన్నదీ అదే. అల్పప్రాణులుగాను, బీజాలుగాను ఉన్నదీ అదే. అండాల నుండి పుట్టినవి, గర్భకోశం నుండి జనించినవి, స్వేదం నుండి ఉద్భవించినవి, విత్తనాల నుండి మొలకెత్తేవి అన్నీ అదే. గుర్రాలు, గోవులు, మనుష్యులు, ఏనుగులు – ఇలా ఉన్నవి అన్నీ అదే. నడిచేవి, ఎగిరేవి ఇత్యాది అన్ని ప్రాణులు, స్థావర జంగమాలు అన్నీ ఆత్మే. సమస్తం ఆత్మ చైతన్యంచేత నడుచుకుంటున్నాయి; ఆత్మలో నెలకొని ఉన్నాయి. లోకమే ఆత్మచే నడిపించబడుతున్నది. సమస్తానికీ ఆత్మే ఆధారభూతం. మహాచైతన్య పదార్థమైన ఆత్మే భగవంతుడు.

4 మహాచైతన్య పదార్థమైన ఆత్మను అనుభూతి చేసుకున్న వ్యక్తి [శరీరం పతనం చెందగానే] నిష్క్రమించగానే స్వర్గానికి వెళతాడు. అక్కడ సమస్త కోరికలు తీరినవాడై, అమరత్వ స్థితిని పొందుతాడు.